”माझे घर आणि गृहकर्ज” - लेख क्र. (१३)

            ग्राहक पंचायत महाराष्ट्र

   ग्राहक मार्गदर्शन सेवा केंद्र, पुणे

“ग्राहक जागरण आणि प्रबोधन” अभियान

”माझे घर आणि गृहकर्ज” - लेख क्र. (१३)

मोफा कायदा – कलम क्र. (१४), (१५) आणि (१६)  

“मोफा” कायद्यातील कलम (१३) ची ओळख आपण मागिल लेखात करून घेतली, ज्यात प्रवर्तकामार्फत घडलेले गुन्हे आणि दोषी म्हणून निवाडा झाल्यावर त्याचे काय परिणाम प्रवर्तकावर होते ह्याचा अंतर्भाव होता.  परंतु प्रवर्तक / बिल्डर हा केवळ व्यक्तीच असतो असे नाही, तर कंपन्या सुद्धा प्रवर्तक / बिल्डर म्हणून बांधकाम क्षेत्रात आहेत. अशा परिस्थितीत जर प्रवर्तक म्हणून काम पहात असलेल्या कंपनीद्वारा अशा प्रकारचा गुन्हा घडला तर त्याचे काय परिणाम होतात ह्याचा उहापोह “मोफा” कायद्याच्या कलम (१४) मध्ये केलेला आहे.

कलम १४ – कंपनीतर्फे घडलेले गुन्हे –

१.   जर एक व्यक्ति या कायद्यांतर्गत काही गुन्हा करतो आणि टो एक कंपनी म्हणून कार्यरत असतो, तेव्हा प्रत्येक व्यक्ति गुन्ह्याच्या वेळेस कार्यरत कंपनीत  होते आणि ते कंपनीस जबाबदार होते, म्हणजे कंपनीचा व्यवहार सांभाळत होते, ते ते सर्व व्यक्ति त्या संबंधित गुन्हासाठी दोषी मानले जातात आणि त्यांच्या विरोधात प्रक्रिया करून संबंधित शिक्षा सुनावले जाते.

२.   उपविभाग (१) अंतर्गत काहीही समाविष्ट असले तरीही या कायद्यांतर्गत घडलेल्या गुन्ह्यास सहमति  किंवा त्यांचा कोणताही दुर्लक्षितपणा जबाबदार होता  व त्यास कोणत्याही मुख्य निर्देशक व्यवस्थापक किंवा सचिव कंपनीचे कर्माचारी जबाबदार होते असे मानले जाते आणि त्यांच्या विरुद्ध प्रक्रिया करून त्यांना शिक्षा ठोठावली जाते.

स्पष्टीकरण –

अ) “कंपनी” म्हणजे एक संयुक्त जबाबदार आणि ज्यामध्ये काही संस्था, काही स्वतंत्र व्यक्ति समाविष्ट असतात.

ब) “संचालक” म्हणजे एक अशी व्यक्ति जो कंपनी सोबत संबंधित असतो किंवा कंपनीमध्ये भागीदार असतो.

कलम १५ – नियम तयार करण्याचे अधिकार

हे कलम प्रत्यक्ष “ग्राहक” म्हणून आपल्याशी संबंधित नसल्याने त्याचा उहापोह ह्या ठिकाणी करण्याचे टाळले आहे.

कलम १६ -    मालमत्ता हस्तांतरित करण्याचा कायदा आणि उलट करार खोडणे व पुन्हा करणे

या कायद्याच्या तरतुदी सोडून जेव्हा बाकी काही गोष्टी पुरवण्यात आल्या त्या बाबी मालमत्ता कायदा, १८८२ (१८८२ च्या IV) च्या तरतुदींमध्ये समाविष्ट करण्यात आल्या आणि त्यांची अंमलबजावणी  झाली असली तरीही उलट करारामध्ये त्याचा समावेश करण्यात आला आहे.

SECTION – 14 – OFFENES BY COMPANIES

1)        If the person committing an offence under this Act is a company, every person who at the time the offence was committed was in charge of, and was responsible to the company for the conduct of business by the company, as well as the company, shall be deemed to be guilty of the offence and shall be liable to be proceeded against and punished accordingly.

            Provided that, nothing contained in this sub-section shall render any such person liable to such punishment provided in this Act if he proves that the offence was committed without his knowledge or that he exercised all  due diligence to prevent the commission of such offence.

2)        Notwithstanding anything contained in sub-section (1), where an offence under this Act has been connected with the consent or connivance of, or is attributable to any negligence on the part of any Director, Manager, Secretary or other officer shall also be deemed to be guilty of that offence and shall be liable to be proceeded against and punished accordingly.

Explanation – For this purpose of this section –

a)        “Company” means a body corporate and includes a firm or other association of individual and,

b)        “Director” in relation to a firm means a partner in the firm.

SECTION – 15  - POWER TO MAKE RULE

As this is not directly related to us as “Consumers”, it is not discussed here.

SECTION – 16 – ACT TO BE IN ADDITION TO “TRANSFER OF PROPERTY ACT” AND TO OVERRIDE CONTRACT TO THE CONTRARY

The provisions of this Act, except where otherwise provided, shall be in addition to the provisions of the Transfer of Property Act, 1882, and shall take effect notwithstanding anything to the contrary contained in any contract.